Urban Immunity, 1999
workshop “locatie 12”, Leidsche Rijn
‘Een negatie van het moderne’ was een van de eerste kritieken die de uitkomst van deze workshop ten deel viel. Dat mag bijzonder heten, omdat de deelnemers allen deel uit maken van de jongste generatie Utrechtse architecten, die in deze workshop juist wilden experimenteren. De opzet was zodanig dat alle zes architecten individueel een thematiek aan de orde zouden stellen, die dan gedurende het proces meer en meer met elkaar vervlochten zouden raken in een stedenbouwkundig plan of juist contrasten hierin zouden genereren.*
‘Het Droste effect’
was naderhand uit het resultaat afleesbaar als concept. Geïnspireerd door de oude binnenstad van Utrecht, dat bovendien qua omvang overeenkomt met de workshoplocatie, is teruggegrepen op een traditionele Utrechtse stedenbouwkundige Typologie. Zoals Haarlem zijn hofjes heeft, heeft Utrecht de ‘immuniteit’. Momenteel zijn deze nauwelijks meer te onderscheiden, vroeger daarentegen waren dit hechte leefgemeenschappen rondom een religieuze kern, elk met een eigen identiteit. In de huidige periode van individualisering, waarbij identiteit liefst van woning tot woning zou moeten verschillen en op grootse wijze uitstralen, wordt een dergelijk stedenbouwkundig principe gebaseerd op maximaal contrast ineens weer actueel.
De woningbouwlocatie van circa 300.000 m2, in isoloment gelegen tussen verschillende kantoorlocaties wordt ommuurd met een wal van woningen en daardoor een min of meer ge-sloten geheel, een immuniteit. Binnen deze buitenmuur zijn eveneens ommuurde collectieve prive-ruimten van circa 30.000 m2 gedacht, ongeveer zoals de ‘gated communities’ in Los Angeles. (Een vloek volgens de stedenbouwkundige, een zegen volgens de bewoners.)
De muren reageren op de locatie, articuleren het historische (sloten)patroon en zorgen voor verstilde binnenruimten; de immuniteiten. De collectieve prive-ruimten bieden als immuniteit binnen de immuniteit in het ene geval wellicht een exclusieve onthaaste omgeving, een oase van rust, de immuniteit ernaast kan een bruisende wanboel zijn waar het continu party is. Tijdens de workshop ontstond het begrip dat ‘Stedelijkheid’ tegenwoordig niet meer zoals in het ‘Moderne’ getypeerd wordt door maat en schaal van bebouwing, maar juist door het mogelijk zijn van een maximaal contrast op minimale afstand.
*Dat deze opzet resulteerde in een plan dat niet met het idioom van het
“Moderne” kan worden beschreven, geeft aan dat er in ieder geval binnen de deelnemersgroep een ander idee is ontstaan, hoe men om zou moeten gaan met de grootschalige VINEX woningbouwlocaties zoals die momenteel in Nederland op vrijwel identieke wijze tot stand komen.
Download: Urban Immunity.pdf